پوکی استخوان شایع ترین بیماری متابولیک استخوان می باشد که به طور عمده با کاهش تراکم مواد معدنی استخوان همراه است.

این بیماری معمولا بدون علامت بوده و به عنوان بیماری خاموش تلقی می گردد. شکستگی خطیر ترین عارضه این بیماری با بار اقتصادی بالا بوده و منجر به معلولیت، ناتوانی و کاهش کیفیت زندگی می گردد. بر اساس آخرین شواهد موجود از هر دو زن و از هر چهار مرد بالاتر از پنجاه سال، یک نفر شکستگی ناشی از پوکی استخوان را تجربه می کند. به همین دلیل تشخیص زودرس و درمان مؤثر بیماران از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

عوامل خطر مستعد کننده پوکی استخوان به دو دسته عوامل قابل کنترل و عوامل غیرقابل کنترل تقسیم می شود.  عوامل غیرقابل کنترل را نمی توان تغییر داد و اصلاح کرد پس باید بر عوامل قابل کنترل تمرکز کرده و آن ها را بهبود بخشید.

عوامل خطر قابل کنترل پوکی استخوان:

  فعالیت بدنی ناکافی: بی تحرکی و نداشتن فعالیت، باعث تسریع در کاهش توده استخوانی می شود. ورزش و فعالیت های فیزیکی مناسب اگر مرتب و روزانه انجام شود به افزایش توده استخوانی کمک می کند.

 مصرف دخانیات: مصرف سیگار و قلیان شانس ابتلا به پوکی استخوان را بالا می برد. در افراد سیگاری خطر شکستگی لگن 60 درصد افزایش می یابد. مصرف سیگار در دوره نوجوانی، احتمال ادامه آن را در بزرگسالی افزایش داده و باعث کاهش مواد معدنی استخوان ها و افزایش خطر شکستگی ها در بزرگسالی می شود.

مصرف الکل: مصرف الکل با تأثیر بر سلول های سازندۀ استخوان، تاثیر بر هورمونهای تنظیم کننده کلسیم و کاهش کلسیم و نیز برهم زدن تعادل تغذیه ای فرد، احتمال ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می دهد.

 وزن بسیار پائین خطر پوکی استخوان و شکستگیهای ناشی از آن را افزایش می دهد. جهت بررسی وضعیت تناسب بدنی، شاخصی به نام شاخص توده بدن یا BMI   با استفاده از قد و وزن فرد تعریف می شود وزن بر حسب کیلوگرم تقسیم بر توان دوم قد بر حسب متر. شاخص توده بدنی کمتر از 19 عامل خطر این بیماری محسوب می شود.

کمبود کلسیم در برنامه غذایی: کلسیم باعث قوی شدن استخوان ها می شود. در صورت کمبود دریافت و ذخیره کلسیم، بدن سلول های استخوانی را تخریب می کند تا کلسیم مورد نیاز خود را به دست آورد ویتامین د برای جذب کلسیم الزام است و مانند کلیدی است که درِ قفل شده روده ها را به طرف جریان خون باز می کند و اجازه می دهد تا کلسیم مواد غذایی از روده ها وارد جریان خون شود و از آن جا به استخوان ها برسد. تماس مستقیم با نور خورشید  یکی از منابع طبیعی مهم به منظور ساخت ویتامین د است.

عوامل غیرقابل کنترل پوکی استخوان

 سن: با افزایش سن احتمال بروز پوکی استخوان بیشتر می شود.

 جنس: زنان بیشتر از مردان به پوکی استخوان و شکستگی ناشی از آن مبتلا می شوند.

 یائسگی: هورمون زنانه نقش مهمی در استحکام استخوان ها دارد واین هورمون بعد از یائسگی کاهش می یابد.

هر چقدر یائسگی در سنین پایین تر شروع شود، خطر ابتلا به پوکی استخوان بیشتر می شود.

 سابقه فامیلی: وراثت از جمله عواملی است که در استحکام و سرعت از دست دادن توده استخوان اثر دارد. سابقه شکستگی لگن در والدین، احتمال شکستگی ناشی از پوکی استخوان را در افراد بالاتر می برد.

نژاد: خانم های آسیایی و خانم هایی که پوست و موی روشن دارند، بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند.
اندازه استخوان ها: خانم هایی که بسیارلاغر هستند یا استخوان بندی ظریفی دارند، به دلیل وجود توده استخوان کمتر، بیشتر از خانم های چاق یا افرادی که اسکلت بندی درشتی دارند، مستعد ابتلا به پوکی استخوان هستند.
 بیماری های مزمن: در افرادی که به بیماری های مزمن کبد و کلیه، دیابت، پُرکاری غدد تیروئید و پاراتیروئید، اختلالات رشد و هورمون های جنسی مبتلا هستند، پوکی استخوان بیشتر دیده می شود. التهاب روده و بیماری هایی که ایجاد اختلال در جذب مواد غذایی کنند و نیز اسهال مزمن، منجر به پوکی استخوان می گردند. بستری شدن و عدم تحرک به مدت طولانی، بی اشتهایی عصبی، افرادی که عضو پیوندی دریافت می کنند و در برخی سرطان ها هم، پوکی استخوان بیشتر دیده می شود.

 مصرف پاره ای از داروها : مصرف طولانی مدت ترکیبات حاوی کورتون(داروهای حاوی کورتون حتماً باید با تجویز پزشک مصرف شوند) مصرف طولانی مدت ضدتشنج ها و هپارین (رقیق کنندۀ خون)/ دکتر «نگار میرزاد» مسوول واحد پیشگیری و مبارزه با بیماری های غیرواگیر مرکز بهداشت شهدای والفجر