از نظر تعریف یائسگی یا منوپوز طبیعی به دوره ای فیزیولوژیک از زندگی زنان گفته می شود که تخمدان ها تولید استروژن را متوقف می کنند.

زمان وقوع یائسگی، سن شروع یائسگی در زنان متفاوت است. سن متوسط شروع یائسگی 51 سالگی است ولی به طور کلی زنان این پدیده را بین 47 تا 53 سالگی تجربه می کنند. مهم ترین مسئله در زمان شروع یائسگی، ژنتیک است اما عوامل محیطی مانند مصرف الکل، وضعیت اجتماعی، اقتصادی، شاخص توده بدن و مصرف سیگار نیز در زمان شروع یائسگی نقش دارند.

دوره گذار یائسگی و به عبارت دیگر دوره پری منوپوز یا کلیماکتریک دوره زمانی قبل و بعد از یائسگی است و به طور متوسط 4 سال طول می کشد. ممکن است علایم یائسگی نیز قبل از قطع کامل قاعدگی آغاز شده و زمان زیادی طول بکشد تا منوپوز اتفاق بیفتد.

اگر یائسگی در سن کمتر از 40 سال به صورت طبیعی یا مصنوعی اتفاق بیفتد به آن یائسگی زودرس می گویند.

چگونگی وقوع یائسگی: هورمون های استروژن و پروژسترون سیکل قاعدگی را تنظیم می کنند و در لانه گزینی سلول تخم و استقرار حاملگی نقش مهمی دارند. ترشح هورمون های استروژن و پروژسترون و آزاد سازی تخمک توسط تخمدان ها انجام می گیرد. هورمون استروژن علاوه بر نقش فوق در سالم نگهداشتن استخوان ها، تنظیم سطح کلسترول خون، حفظ قابلیت ارتجاعی پوست و عروق و احتمالاً کمک به قدرت حافظه موثر است. تغییرات عمده در یائسگی ناشی از تغییراتی است که در عملکرد تخمدان ها و توقف ترشح هورمون ها و در نتیجه توقف تخمک گذاری اتفاق می افتد.

اساساً دو نوع یائسگی داریم: یائسگی فیزیولوژیک( طبیعی)، یائسگی مصنوعی

* برداشتن تخمدان ها و رحم: هیسترکتومی با برداشتن تخمدان یا بدون برداشتن تخمدان موجب قطع قاعدگی و شروع علائم یائسگی می گردد.

* مصرف داروها: بعضی از داروها مانند داروهایی که در شیمی درمانی استفاده می شوند، فرد را خیلی سریع به این دوران می رساند.

علایم یائسگی: شدت علائم در افراد مختلف متفاوت است و به طور کلی علایم شامل موارد ذیل است:

1- بی نظمی در عادت ماهانه: این بی نظمی به صورت کاهش زمان و حجم خونریزی است. در صورت خونریزی شدید یا قاعدگی طولانی مدت بیش از 10روز، فاصله کمتر از سه هفته بین قاعدگی ها لازم است با پزشک مشورت شود.

2- گرگرفتگی و تعریق شبانه

3- تغییر تمایلات و فعالیت جنسی

4- خشکی واژن

5- خستگی و مشکلات خواب

6- تغییرات خلقی

7- سایر تغییرات جسمانی: سایر تغییرات شامل افزایش وزن و چاقی شکمی، کاهش توده عضلانی و افزایش و تجمع بافت چربی، کوچک شدن اندازه پستان ها، نازکی و کاهش ارتجاع پوست، سردرد، مشکلات حافظه، سفتی و درد عضلات و مفاصل می باشد.

عوارض یائسگی: برخی از اثرات یائسگی در طولانی مدت ظاهر می شود که این علایم ناشی از اثرات استروژن روی استخوان ها، قلب، مثانه، واژن و پوست می باشد:

1- پوکی استخوان

2- بیماری قلبی و عروقی

3- اختلالات ادراری تناسلی

4- اثرات بر روی پوست و مو

گر گرفتگی/ تعریق شبانه:

گرگرفتگی یکی از شایع ترین علایمی است که اکثریت زنان در جریان انتقال به دوره یائسگی آنرا تجربه می کنند. این حالت به صورت گرم شدن شدید در قسمت بالایی بدن؛ سر و صورت، گردن و قفسه سینه شروع می شود و ممکن است به صورت موجی به کل بدن پخش شود.

گام اول برای مقابله با این مشکلات شامل مشاوره، آموزش، توصیه های غذایی و تغییر شیوه زندگی است. رعایت نکات زیر بسیار مهم و تاثیر گذار است:

• از لباس های نخی و روشن استفاده کنند و چند لایه بپوشند تادر مواقع گرم شدن لباس ها را کم کنند.
•  محیط زندگی را تا حد امکان خنک نگه دارند و کنار خود یک وسیله خنک کننده مثل بادبزن داشته باشند.
• در جای خنک و با تهویه کافی بخوابند.
• به جای مایعات گرم از نوشیدنی هایی مثل آب یا آب میوه خنک استفاده کنند.
• الکل و سیگار را قطع کنند و تا حد امکان از ادویه جات در غذا استفاده نکنند.
• ورزش سبک مثل قدم زدن در هوای آزاد را به طور منظم انجام دهند و از رژیم غذایی سبک مانند مصرف بیشتر میوه جات و سبزی جات، شیر و ماست استفاده کنند. از تکنیک های آرام سازی به خصوص تنفس عمیق و آهسته و ماساژ استفاده کنند.
• وزن خود را کنترل کنند.
• از لباس خواب و ملافه مناسب استفاده کنند که امکان تنفس پوست را فراهم کند.

در صورتی که اقدامات فوق موثر واقع نشود و همچنان از علایم رنج می برند به پزشک مراجعه کنند.

موارد نیاز به ویزیت توسط پزشک شامل: عدم تاثیر توصیه ها و اقدامات، وجود بیماری زمینه ای، مصرف دارو، گرگرفتگی شدید یا دفعات مکرر در شب و روز اختلالات اوروژنیتال در یائسگی، پرولاپس یا بیرون زدگی یا پایین افتادگی ارگانهای لگنی؛ بیرون زدگی رحم و مثانه، رکتوم و راست روده به سمت دیواره واژن که ناشی از شل شدن دیواره واژن و عضلات کف لگن به دلیل حاملگی، زایمان و افزایش سن و یبوست مزمن می باشد، در دوران یائسگی و پس از آن مشکلات زیادی برای خانم ها ایجاد می نماید. /«مریم یارپزشکان» کارشناس سلامت میانسالان مرکز بهداشت شهدای والفجر