اضافه وزن و چاقی در دانش آموزان یکی از مهمترین عوامل خطر ساز برای پرفشاری خون، دیابت و چربی خون بالا در بزرگسالی است. علاوه بر عوامل اجتماعی، اقتصادی، محیطی و ژنتیک موثر بر اضافه وزن و چاقی، عوامل تغذیه ای مانند عادات غلط غذایی، افزایش مصرف غذاهای آماده، مصرف بی رویه شیرینی و شکلات، نوشابه ها، مصرف کم میوه و سبزی و بی تحرکی در بروز چاقی نقش مهمی دارند.

در دوران نوجوانی به علت افزایش سرعت رشد، نیازهای تغذیه ای نوجوان افزایش می یابد و مقدار توصیه شده روزانه برای هریک از مواد مغذی به گونه ای است که ضمن تامین نیاز برای جهش رشد نوجوان، سلامت بدن او را نیز حفظ نماید.

در تنظیم رژیم غذایی صحیح برای مدیریت وزن نوجوانان رعایت اصل تنوع و تعادل ضروری است. در رژیم های غذایی که حتی برای کاهش وزن تنظیم می شوند نباید هیچ یک از 5 گروه اصلی غذایی حذف شوند.

مخاطرات رژیم های غذایی سخت برای کاهش وزن در نوجوانان

- عدم تامین نیازهای تغذیه ای موجب اختلال رشد، سوء تغذیه و در نهایت کوتاه قدی می شود.

- نوجوانانی که برای کاهش وزن از مصرف مواد نشاسته ای مانند نان، برنج، ماکارونی سرباز می زنند و آنها را از برنامه غذایی خود حذف می کنند دچار انواع کمبودهای تغذیه ای مانند کمبود ویتامین های گروه ب خواهند شد.

- حذف و کاهش افراطی مصرف چربی و روغن های مفید نیز کمبود ویتامین های محلول در چربی و اختلالات تغذیه ای و عصبی را به دنبال خواهد داشت.

-تهوع، عدم تحمل سرما، ریزش مو، مشکلات پوستی، سنگ کیسه صفرا و اختلالات قاعدگی در دختران از عوارض رژیم های سخت در نوجوانی است.

- گریزان شدن از تغذیه و از دست دادن لذت غذا خوردن، حس گرسنگی و سیری و داشتن ترس های جدی در هنگام غذا خوردن در طولانی مدت موجب اختلالات عصبی و بی اشتهایی عصبی بویژه در دختران می گردد.

توصیه های تغذیه ای جهت مدیریت و کنترل وزن در نوجوانان چاق و اضافه وزن

- تاکید بر مصرف صبحانه: نوجوانانی که صبحانه نمی خورند در وعده بعدی اشتهای بیشتری داشته و غذای اضافی مصرف می کنند.

- عدم حذف وعده های اصلی غذایی و تاکید بر کنترل مصرف نان و برنج و مواد نشاسته ای در حد نیاز

- مصرف روزانه لبنیات کم چرب، 3تا 5واحد سبزی و 2تا 3واحد میوه های متوسط و داشتن دو میان وعده سالم، مغذی و کم کالری که علاوه بر تامین انرژی، مواد مغذی را نیز تامین کند.

- محدود کردن غذا خوردن در رستوران و مصرف  فست فودهای چرب و پرکالری

- محدودکردن شکلات، آب نبات،کیکها و بیسکوئیت های شیرین، نوشابه و آبمیوه ها صنعتی.

- داشتن حداقل  یک ساعت فعالیت بدنی و ورزش روزانه به طوری که میتوان یک ساعت را مانند دو یا پیاده روی تند به همراه خانواده و یک ساعت دیگر از سایر  ورزشهای هوازی مورد علاقه نوجوان و یک بار در هفته از ورزشهای مقاومتی مانند زدن وزنه های سبک تا متوسط را در برنامه ورزشی نوجوان قرار داد.

بیش از 2ساعت فعالیت نشسته مانند تماشای تلویزیون یا بازیهای کامپیوتری عوارض چاقی و اضافه وزن را به دنبال خواهد داشت.

الهام کاووسی- مسئول واحد بهبود تغذیه مرکز بهداشت شیراز شهدای والفجر