پدیده اعتیاد به مواد مخدر به عنوان یکی از مهمترین آسیب های اجتماعی، جوامع بشری را مورد تهدید جدی قرار داده، بیماری اعتیاد مدارهای عصبی مربوط به نظام، انگیزش و حافظه را در مغز دچار اختلال کرده، و اختلال در این سیستم‌ها در مغز باعث بروز عوارض بیولوژیکی، فیزیولوژیکی، اجتماعی و روحی می‌گردد.

در عموم به لحاظ مفهومی، بیماری اعتیاد یک بیماری اصلی، مزمن و عصبی است، که در اثر عواملی ژنتیکی، فیزیولوژیک و اجتماعی رشد و بروز پیدا می‌کند، به‌طوری‌که وجه مشخص این بیماری اختلال در کنترل انجام عملی، یا احساس اجبار در انجام یک عمل مشخص، با وجود آگاهی نسبت به عواقب خطرناک آن باشد

سازمان بهداشت جهانی از اعتیاد را اینگونه توصیف می کند: اعتیاد به طور متناوب یا مزمن، حالتی است که به وسیله مصرف مداوم مواد تخدیر کننده، چه به طور طبیعی و چه مصنوعی ایجاد می شود.

 انواع مواد مخدر:  الکل ، مواد مسکن و داروهای ضد اضطراب (باربیتورات ها یا داروهای خیابانی،) مواد افیونی که (شامل: تریاک و مشتقات آن مثل مرفین و هروئین که منجر به کاهش ادراک درد، رخوت و سرخوشی می شود و هروئین بسیار اعتیاد آور است، نارکوتیک ها، مواد مصنوعی جانشین مورفین مثل متادون- دمرول،  هیپنوتیک ها مثل خواب آورها)، مواد محرک(شامل  کوکائین و کراک  که محرک و بی حس کننده موضعی، کافئین و نیکوتین که بیشتر عادت آور است، آمفتامین )،  مواد توهم زا یا دلیریوم زا (شامل: ماری جوانا و حشیش،مسکالین، - LSDT  ، بوفونتین ، م- فن سیکلیدین)، مواد فرار: مانند چسب هواپیما، سوخت فندک، مایع پاک کننده، لاک غلط گیر، رنگ اسپری

علل و عواملی که باعث ایجاد وابستگی به مواد مخدر می شود :

-  ویژگی های خانوادگی: روابط تیره و مبهم والدین با یکدیگر و فرزندان، درگیری های خانوادگی، مشکلات رفتاری، اخلاقی، روانی، طلاق- مرگ یکی از والدین، عدم کنترل و قدرت او، ایجاد حس اعتماد در فرزند توسط مادر و سردی و بی محبتی نسبت به فرزند همه عواملی هستند که می توانند در معتاد شدن یک فرد موثر واقع شوند.

-  عوامل اجتماعی و محیطی: ارزش ها و آداب جوامع، نگرش های افراد، گروه های قومی و نژادی می تواند در اعتیاد فرد بسیار موثر باشد. در دسترس بودن، ارزان بودن، منطقه محل زندگی  همه از جمله عوامل موثر هستند.

-  عوامل شخصیتی : تحقیقات نشان می دهد وجود شخصیت ضد اجتماعی که ویژگی هایی چون لذت طلبی، فرار از درد و مشکلات و مسئولیت های زندگی را دارند، در افراد معتاد به وفور دیده می شود.

-  سن: به خصوص در دوران نوجوانی و افرادی که از نظر روابط بین فردی دچار اشکال هستند برای رفع این مشکل و جذب در گروه های هم سن به مصرف مواد روی می آورند.

-  مشکلات اقتصادی، فقر مزمن و بیکاری  و موقعیت جغرافیایی

تقویت عزت نفس و اعتماد به نفس : عزت نفس پایین می‌تواند ریشه‌های عمیقی بر اساس تجربیات دردناک دوران کودکی داشته باشد یا در بزرگسالی به وسیله بیماری، اتفاقات بد در زندگی مانند از دست داد شغل، طلاق، کمبود روابط عاطفی یا روابط عاطفی نامطلوب و عدم توانایی خویشتن‌داری اتفاق بیفتد. بی شک عزت نفس پایین انسان‌ها را در منجلاب عجیبی گرفتار می‌کند که یکی از آن‌ها دام اعتیاد است. برای افزایش عزت نفس و اعتماد بنفس خود، باید با خودتان مهربان باشید، کار‌ها و فعالیت‌هایی که باعث رضایت خاطر شما می‌شوند را (مثل فعالیت‌های هنری و ورزشی) انجام دهید و از افرادی که در شما احساس بد به وجود می‌اورند دوری کنید.