سرطان های شایع مردان و مراقبت های پیشگیرانه در دوره کرونا

سرطانهای شایع در مردان به ترتیب شیوع عبارتند از : شایع ترین سرطان های مردان به ترتیب سرطان معده، پروستات، کولورکتال، مثانه و ریه می باشد.

سرطان پروستات

سرطان پروستات یکی شایعترین سرطان ها در مردان است. این بیماری در مردان زیر 40سال نادر است و احتمال ابتلا در مردان بالای 50 سال افزایش می یابد از هر 10 نفر مبتلا به سرطان پروستات، 6نفر سن بالای 65 سال دارند و با شیوع بیشتری در مردان بالای 65 سال دیده می شود. معمولا سرطان پروستات به آرامی رشد میکند و در ابتدا به غده پروستات محدود است، که ممکن است آسیب جدی ایجاد نکند. با اینکه برخی از انواع سرطان پروستات به آرامی رشد می کنند و ممکن است به درمان نیازی نداشته باشند، برخی از انواع آن تهاجمی هستند و میتوانند به سرعت پخش شوند.

پزشک با درخواست آزمایش خون و کنترل مرتب آنتی ژن اختصاصی پروستات((PSA و همچنین معاینه، میتواند سرطان پروستات را به موقع تشخیص دهد اگر یکی از این موارد مطرح کننده احتمال وجود سرطان پروستات باشند، برای اطمینان از تشخیص، اقدامات بیشتری مانند نمونه برداری و جراحی توصیه می شود. از دیگر راههای تشخیصی میتوان به سونوگرافی داخل رکتومی یا ام آر آی (MRI) اشاره کرد که وجود هرگونه تغییر غیرطبیعی را در پروستات نشان می دهد.

این بیماری که در مراحل اولیه، هنگامی که هنوز محدود به غده پروستات است، تشخیص داده شود، شانس بیشتری برای درمان موفق دارد. بنابراین انجام آزمایشات منظم برای تشخیص به موقع حیاتی هستند. تقریبا تمام افرادی که در مراحل یک تا سه تشخیص داده میشوند 5 سال یا بیشتر زنده می مانند و با درمان های موجود حتی آینده بهتری برای مبتلایان متصور هستیم. در مورد مرحله چهار سرطان 31% افراد 5 سال زنده می مانند و این تعداد ممکن است با پیشرفت روشهای درمانی افزایش یابد. در نظر داشته باشید که سرطان پروستات معمولا علامت خاصی ندارد اما اگر علامتی داشته باشد اغلب به شکل مشکلاتی در تخلیه ادرار تظاهر میکند.

سرطان مثانه :

تومور مثانه چیست و عوامل بروز آن کدامند؟

تومور مثانه یکی از تومورهای شایع در دنیا و خصوصا در فیلد اورولوژی میباشد. این تومور در آقایان بسیار شایع تر می باشد. شاید دلیل شیوع بیشتر در آقایان مصرف سیگار بیشتر در آقایان باشد. رابطه مستقیم بین تعداد و سال های مصرف سیگار با وقوع تومور مثانه وجود دارد. بعد از قطع سیگار هم تا 15سال خطر ایجاد تومور مثانه وجود دارد.

از دیگر عوامل خطر ایجاد تومور مثانه شامل مواد شیمیایی و صنایع چاپ و لاستیک سازی می باشد. تماس طولانی و مداوم با این مواد شیمیایی می تواند باعث ایجاد تومور مثانه شود. از دیگر عوامل ایجاد این سرطان میتوان به سوند ادراری طولانی مدت و سنگ مثانه و عفونت های میکروبی و انگلی مثانه اشاره کرد. از دیگر بیماری های مرتبط در مجاری ادراری میتوان به تومور بیضه اشاره کرد.

علائم تومور مثانه :

مهمترین و شایعترین علامت تومور مثانه خونریزی در ادرار است. خیلی اوقات این خون به قدری زیاد است که بیمار خون را با چشم در ادرار خود می بیند. در مابقی موارد هم در آنالیز ادرار و زیر میکروسکوپ خون در ادرار کشف می شود. نکته مهمی که اینجا باید ذکر شود اینکه اگر در آزمایش ادرار فرد خون وجود دارد ولی با چشم دیده نمی شود. نباید برای بیمار و پزشک کم اهمیت باشد. از سمت مقابل این نکته هم وجود دارد که هر خونی در ادرار لزوما مساوی با تومور مثانه نمی باشد ، یعنی ممکن است خون زیادی هم در ادرار دیده شود ولی تمام بررسی های بعدی سالم باشد و توموری در مثانه نباشد. وقتی بیمار مسن با سابقه مصرف سیگار با خون واضح در ادرار بدون درد و سوزش مراجعه می نماید تشخیص تومور مثانه است مگر خلاف آن ثابت شود. در نتیجه خطرناکترین علامت به نفع تومور مثانه دفع خون و لخته های خون بدون درد در ادرار میباشد.
اغلب موارد تومور مثانه به جز خون در ادرار علامت دیگری ندارد. اما گاهی بیماران با سوزش مزمن ادرار مراجعه می کنند. گاهی علامت تومور مثانه سوزش و تکرر ادرار شدید می باشد. گاهی تومور بزرگ شده و پیشرفت کرده و سوراخ های حالب را بسته است در نتیجه اگر بیمار دیر مراجعه کند با انسداد کلیه و نیاز به دیالیز خود را نشان می دهد.

در مواردی که تومور متاستاز داده باشد ممکن است بیمار با علایم این متاستاز مراجعه کند. مثلا در متاستاز ریوی با سرفه مزمن و تنگی نفس و در متاستاز کبدی با درد شکم و زردی. شایان ذکر است اگر بیمار دچار تنگی مجرای ادرار شده باشد، روش تشخیص و درمان متفاوتی نسبت به تومور مثانه دارد.

روش تشخیص تومور مثانه توسط متخصص اورولوژی

اورولوژیست برای تشخیص این تومور در ابتدا معمولا کشت و آنالیز ادرار برای رد کردن عفونت احتمالی در خواست می کند و سپس اگر عفونت علت خونریزی نبود برای بیمار سونوگرافی مثانه درخواست می کند. اغلب موارد تومورهای مثانه در سایزی هستند که با سونوگرافی تشخیص داده شوند. اما سالم بودن سونوگرافی رد کننده قطعی تومور مثانه نمی باشد. اگر اورولوژیست شک بالایی به تومور مثانه داشته باشد جهت بیمار سی تی اسکن شکم و لگن و یا سیستوسکوپی انجام خواهد داد. در سیستوسکوپی اورولوژیست با دوربین مخصوص وارد مجرای ادراری و مثانه میشود و به دقت تمام فضای مثانه را از نظر تومور بررسی می نماید.

روش درمان تومور مثانه

درمان تومورهای مثانه اگر به موقع و زود تشخیص داده شوند بسیار راحت است و به روش اندوسکوپی صورت میگیرد. ما در اتاق عمل با دوربین و وسایل مخصوص برداشت تومور وارد مثانه شده و تومور را از پایه آن به طور کامل خارج می کنیم. بر اساس جواب آسیب شناسی ممکن است بیماران نیاز به درمان های تکمیلی تر مثل شیمی درمانی داخل مثانه ورادیوتراپی و یا شیمی درمانی عمومی هم داشته باشند.

روش پیشگیری از تومور مثانه

اما بهترین راه برای پیشگیری از تومور مثانه (پیشگیری سرطان مثانه) این است که سیگار و قلیان را ترک کنیم. موارد متعدد از جوانانی با تومور مثانه دیده ایم که فقط به دلیل مصرف قلیان بوده است.

واریکوسل:
واریکوسل به معنای اتساع شبکه وریدی اطراف بیضه هاست که وظیفه این شبکه خارج کردن خون حاوی مواد زاید از بیضه ها به طرف کبد و قلب می باشد. این اتساع مشابه اتساع وریدهای اندام تحتانی است که به صورت واریس پا توسط برخی بیماران رویت می شود. واریکوسل در 90 درصد موارد در طرف چپ و تنها در 10 درصد موارد در طرف راست دیده می شود.

شیوع واریکوسل در جمعیت عادی و مردان بزرگسال چیزی در حدود 15درصدمی باشد. این شیوع در نوجوانان کمتر و بین 8 درصد تا 15 درصد می باشد و در کودکان (به خصوص زیر ده سال) عمدتا نادر است. در عوض در مردان ناباروری که منتظر فرزند اول هستند شیوع به 35 درصد و در مردان ناباروری که فرزند اول را دارند ولی در به دست اوردن فرزند دوم مشکل دارند شیوعی حتی تا 80 درصد پیدا می کند. نکته مهم و قابل توجه آن است که اگر چه واریکوسل می تواند باعث ناباروری شود ولی لزوما هر مردی که واریکوسل دارد نابارور نیست به طوری که در برخی مطالعات 80 درصد از آقایانی که دارای واریکوسل هستند بارور خواهند بود.

برخی بیماری های اورولوژی مانند واریکوسل یا بیضه نزول نیافته، در بسیاری از موارد فاقد علایم بالینی واضح بوده و همانطور که در پایین اشاره خواهد شد، در طی معاینه بالینی قابل تشخیص خواهند بود. بدیهی است که تشخیص زودرس این اختلالات و درمان آنان در موارد لازم منجر به بهبود قابل توجه عملکرد بیضه ها می شود.

دلیل ایجاد واریکوسل چندان مشخص نیست. یکی از فرضیه های موجود اختلال عملکرد دریچه های وریدی است که در حالت طبیعی مانند یک پمپ به خروج خون از بیضه ها کمک می کنند ولی در افراد مبتلا به واریکوسل این دریچه ها دچار اختلال عملکرد شده، خون در وریدهای بیضوی باقی می مانند و در نتیجه این احتباس خون وریدها متسع می گردند.

عوامل زیر ممکن است در به وجود آمدن این اختلال نقش داشته باشند: اول زمینه ژنتیک به طوریکه احتمال بروز واریکوسل در برادران یا فرزندان فرد مبتلا 4 تا 8 برابر زیاد می شود. دوم در افراد بلند قد شیوع آن بالاتر است و این شاید به دلیل افزایش طول وریدها متناسب با افزایش قد و احتمال بیشتر اختلال در عملکرد آنان باشد. سوم در افراد لاغر با شیوع بیشتری دیده می شود این بدان معنا نیست که چاقی شیوع آن را کم می کند بلکه در افراد لاغر به دلیل راحت تر بودن معاینه بالینی، واریکوسل راحت تر و بیشتر

تشخیص داده می شود.

در مطالعات انسانی و حیوانی مشخص شده است که واریکوسل ( به خصوص نوع شدید آن) در صورت عدم درمان با گذشت زمان باعث کاهش پیشرونده عملکرد بیضه ها می شود. این اختلال با افزایش درجه و شدت واریکوسل بیشتر می شود. به عنوان مثال در افراد مبتلا به واریکوس درجه دو اندازه بیضه در 35درصد بیماران کاهش می یابد.

این در حالی است که در واریکوسل درجه 3 اندازه بیضه در 80 درصد موارد کاهش می یابد. نکته مهم آن است که با جراحی واریکوسل سایز بیضه گرفتار ممکن است در 30 تا 80 درصد بهبود و گاها به اندازه نرمال برسد (در صورتیکه درمان در زمان مناسب انجام شود).

واریکوسل می تواند دو اختلال مهم در کارکرد بیضه ها ایجاد کند :

 - کاهش کیفیت اسپرم سازی و درنتیجه ناباروری

 - اختلال در تولید هورمونهای مردانه. یکی از اثرات مهم واریکوسل اثر بر مایع منی آقایان است .

واریکوسل در برخی ( و نه همه افراد مبتلا ) می تواند باعث کاهش کیفیت مایع منی و در نتیجه ناباروری شود. از طرف دیگر تولید هورمون مردانه یعنی تستوسترون در مردان مبتلا به واریکوسل ( به خصوص در واریکوسل شدید ) ممکن است کاهش یابد. این مساله شاید در دوران جوانی مشکلی ایجاد نکند ، ولی در مردان مسن تر (که به طور طبیعی تولید هورمون تستوسترون کاهش می یابد) می تواند باعث مشکل شده و منجر به علایم کمبود تستوسترون در بدن ( احساس کمبود انرژی، گرگرفتگی، خواب الودگی، کاهش میل و توانایی جنسی و غیره ) شود.

علایم بالینی ناشی از واریکوسل متنوع است : در بسیاری از موارد فرد بی علامت بوده و به طور اتفاقی حین معاینه بالینی ( که به دلایل دیگر صورت گرفته) تشخیص داده می شود. واریکوسل ممکن است منجر به درد بیضه ها شود. در این حالت معمولا افراد دچار درد و احساس سنگینی در کیسه بیضه می شوند که معمولا با کار کردن، ایستادن های طولانی و ورزش کردن تشدید و با استراحت بر طرف می شود. گاها ممکن است واریکوسل منجر به درد شدید بیضه شود به طوریکه بیمار به اورژانس مراجعه کند.

برخی بیماران متوجه غیر قرینگی بیضه ها و تورم غیر طبیعی یک طرف کیسه بیضه شده و به اورژانس مراجعه می کنند. بعضی دیگر ممکن است به دلیل ناباروری به پزشکان اورولوژیست مراجعه کنند و پزشک در حین معاینه متوجه واریکوسل شود.

برای تشخیص واریکوسل معمولا از معاینه بالینی به همراه سونوگرافی استفاده می شود. واریکوسل را می توان به سه درجه تقسیم بندی کرد.نکته مهمی که بیماران باید به آن توجه کنند که این درجه بندی بالینی با درجه بندی که همکاران رادیولوژیست در سونوگرافی خود بیان می کنند متفاوت بوده و آنچه منجر به تصمیم گیری در مورد عمل جراحی واریکوسل می شود همین معاینه بالینی و نه معیار سونوگرافی می باشد. نکته مهم دیگر توجه به سایز و قوام بیضه هاست.بیضه مبتلا به واریکوسل ممکن است دچار اختلال عملکرد بوده و سایز و قوام آن کاهش یابد. در صورتیکه اختلاف سایز بیضه ها قابل توجه باشد فرد کاندید جراحی واریکوسل می شود.

 با استفاده از سونوگرافی اندازه بیضه ها و قطر وریدهای متسع و نیز برگشت خون وریدی به داخل بیضه ها را می توان نشان داد. استفاده از سونوگرافی معمولا در افراد چاق ( که معاینه بالینی در آنان دشوار است) یا افرادی که قبلا تحت جراحی واریکوسل قرار گرفته اند ( و معاینه بالینی در آنان ممکن است چندان دقیق نباشد ) توصیه می گردد.

در بسیاری از بیماران مبتلا به واریکوسل به خصوص مردانی که دارای مشکل ناباروری هستند قبل از جراحی، آزمایش اسپرم انجام می گیرد. همانطور که گفته شد واریکوسل ممکن است اختلال در تولید اسپرم ایجاد کرده و فرد را نابارور کند.

درمان اصلی و استاندارد واریکوسل جراحی است که در بیماران مبتلا به کاهش سایز بیضه، نابارور ( که ازمایش اسپرم مختل دارند) و گاها در افراد مبتلا به درد بیضه توصیه می شود. نکته قابل توجه آن است که جراحی در همه بیماران منجر به بهبود باروری و یا بهبود درد بیضه نمی شود. روشهای جراحی واریکوسل متنوع است و شامل روشهای میکروسکوپی، لاپاروسکوپی و روش جراحی معمولی ( با چشم غیر مسلح ) می باشد.

بهترین روش جراحی در این بیماران، استفاده از میکروسکوپ در جراحی واریکوسل می باشد. دلیل بهتر بودن این روش امکان حفظ شریان اصلی خون رساننده به بیضه ( به دلیل درشت نمایی ) و بستن عمده وریدهای متسع ، کمترین میزان عود و نیز کمترین احتمال جمع شدن آب دور بیضه می باشد. استفاده از روش لاپاروسکوپی بیشتر در موارد واریکوسل دو طرفه توصیه می شود.

عوارض جراحی واریکوسل همانطور که در بالا اشاره شد، شامل عود واریکوسل، تجمع آب دور بیضه و عدم بهبود درد یا عدم بهبود کیفیت سمن می باشد. برخی بیماران ممکن است از درد مزمن متعاقب جراحی شکایت داشته باشند. نکته مهم دیگر آن است که چنانچه بیماران به دلیل ناباروری و اختلالات اسپرم تحت عمل جراحی قرار می گیرند باید حداقل سه تا چهار ماه بعد از جراحی صبر کنند تا اثر عمل بر کیفیت اسپرم با انجام آزمایش مجدد تحت بررسی قرار گیرد.

بهبود کیفیت اسپرم بعد از عمل جراحی واریکوسل ممکن است تا یکسال بعد از عمل ادامه یابد سوال مهمی که بسیاری از بیماران مطرح می کنند آن است که آیا علیرغم وجود روش های کمک باروری که آیا نیازی به جراحی واریکوسل هست یا خیر. در جواب باید گفت که هدف از جراحی واریکوسل به شرح ذیل است:

-برطرف کردن نیاز به استفاده از روش های کمک باروری ساده تر : بسیاری از بیماران متعاقب عمل جراحی واریکوسل دچار بهبود کیفیت اسپرم می شوند و دیگر نیازی به استفاده از روش های کمک باروری نخواهند داشت

- استفاده از روش های کمک باروری ساده تر: در بسیاری از بیماران متعاقب جراحی واریکوسل کیفیت اسپرم به طور قابل توجهی بهبود می یابد ولی نه در حدی که برای حاملگی طبیعی کافی باشد. در این حالت به دلیل بهبود کیفیت اسپرم تولید شده به جای روشهای پیچیده تر می توان از روشهای ساده تر استفاده کرد.

- برطرف شدن نیاز به جراحی پیشرفته بر روی بیضه: در گذشته اقایانی که در نمونه مایع منی خود اسپرم نداشتند کاندید اهدا جنین یا اسپرم می شدند. امروزه با استفاده از میکروسکوپ های پیشرفته، بر روی بیضه این افراد جراحی های پیچیده انجام می گیرد و در درصدی از افراد با این روش اسپرم به دست می آید. در مطالعات جدید مشخص شده که چنانچه چنین بیماری دارای واریکوسل شدید باشد ( به شرط آنکه در بررسی هورمونهای جنسی و آزمایشات ژنتیک مشکل خاصی نداشته باشد ) در صورت انجام جراحی واریکوسل ممکن است اسپرم در مایع منی پیدا کند. این مقدار اسپرم معمولا جهت باروری طبیعی کافی نبوده نیاز به روشهای کمک باروری پیشرفته دارد ولی به هرحال نیاز بیمار به یک جراحی پیشرفته روی بیضه را ممکن است برطرف کند.

در بیمارانی که علی رغم جراحی واریکوسل همچنان مشکلات ناباروری دارند می توانند از روش های کمک باروری استفاده کنند. روشهای اصلی کمک باروری عبارتند از:

- IUI : این روش ساده ترین روش کمک باروری می باشد که در زوجین با اختلال خفیف کیفیت اسپرم یا تخمک انجام می شود. در این روش اسپرم از مردان گرفته می شود به روشهای خاص شسته و آماده می شود و معمولا همسر بیمار تحت درمان دارویی قرار می گیرد تا میزان تخمک گذاری افزایش یابد . سپس با کمک وسایل خاص اسپرم آماده شده وارد سیستم تناسلی زوجه می شود. این روش نیازمند بیهوشی عمومی نبوده و روند آن مشابه حاملگی طبیعی است.

- IVF: در این روش نمونه اسپرم از مرد گرفته می شود و به روشهای خاص شسته و آماده می گردد. همچنین نمونه تخمک تحت بیهوشی خفیف از زن گرفته می شود و در محیط آزمایشکاهی در مجاورت هم قرار داده می شود. بعد از آنکه لقاح بین اسپرم و تخمک انجام گرفت جنین حاصل به مدت چند روز در محیط مخصوص نگهداری می شود تا رشد اولیه انجام گردد. در نهایت جنین با کیفیت مطلوب در رحم خانم کاشته می شود.

 ICSI -اینجکشن یا تزریق: این روش پیچیده ترین روش کمک باروری می باشد که در زوجین با اختلال شدید کیفیت اسپرم یا تخمک انجام می شود . در این مورد نمونه اسپرم از مرد گرفته می شود توسط جنین شناسان زیر میکروسکوپهای پیشرفته مورد بررسی قرار می گیرد و اسپرمی که از نظر شکل بهترین کیفیت را دارد انتخاب می شود ( یک اسپرم). سپس تخمک از خانم گرفته می شود و اسپرم انتخاب شده با کمک میکروسکوپ و وسایل خاص به داخل تخمک تزریق می شود تا جنین ایجاد گردد. جنین حاصل به مدت چند روز در محیط مخصوص نگهداری می شود تا رشد اولیه انجام گردد. در نهایت جنین با کیفیت مطلوب در رحم خانم کاشته می شود.

بدیهی است انتخاب روش کمک باروری فوق به عهده کمیسیون پزشکی متشکل از متخصص اورولوژی و متخصص زنان و زایمان و جنین شناس است تا با توجه به شرایط زوجین بهترین روش ممکن را برای زوج نابارور انتخاب کنند.

مریم یارپزشکان - کارشناس سلامت میانسالان مرکز بهداشت شیراز – شهدای والفجر