بیماری کم کاری تیروئید نوزادان به وضعیتی گفته می شود که غلظت هورمون های تیروئید در جریان خون نوزاد کم است و این می تواند به علت نقص در ساختمان غده تیروئید و یا اشکال در بیوسنتز هورمون تیروئید باشد این بیماری یکی از شایعترین علل قابل پیشگیری عقب ماندگی ذهنی محسوب می گردد.

اگر مبتلایان در بدو تولد شناسایی نشده و درمان مناسب نشوند بروز عقب ماندگی ذهنی به درجات مختلف اجتناب ناپذیر است. ویژگی اصلی این بیماری این است که اغلب نوزادان مبتلا در بدو تولد کاملا طبیعی به نظر می رسند و علامت اختصاصی دال بر وجود بیماری ندارند . اما با غربالگری نوزادان و شناسایی بیماران و درمان مناسب آنان، عوارض جدی بیماری اتفاق نیفتاده و با حفظ ضریب هوشی طبیعی در بیمار فردی مولد و سالم به جامعه تحویل داده می شود.

کم کاری مادرزادی تیرویید شایعترین بیماری اختلال متابولیک مادرزادی و همچنین شایعترین علت عقب ماندگی ذهنی قابل درمان است.شیوع بیماری در نقاط مختلف دنیا متفاوت است. با کمبود ید در منطقه ارتباط مستقیم دارد. میزان بروز بیماری یک در هفت هزار تا ده هزار تولد است که حاکی از میزان بروز بالای بیماری در جهان می باشد. میزان در کشورهای آسیایی در مقایسه با کشورهای آمریکایی و اروپایی بیشتر است که نشان می دهد تفاوتهای خاصی بین کشورهای آسیایی و غیر آسیایی و جود دارد.

از این جمله می توان: وجود هم خونی بیشتر، که در افراد یک قوم یا نژاد خاص ، وجود کمبود ید در منطقه که شانس بروز کم کاری تیروئید بخصوص نوع گذرای آن افزایش می دهد، احتمالا" تغییرات خاص ژنتیکی که در افراد ساکن آسیا وجود دارد، شیوع بیماری در کشور ازسال 1384 تا 1389 : یک در ششصد و هفتاد تولد زنده است.

بروز بالای بیماری در کشور مولتی فاکتوریال بوده است از جمله : کمبود ید، در معرض ید بالا بودن مثل مصرف بتادین با غلظت های بالا (ضدعفونی کردن در زمان بارداری، زایمان، و یا ناف نوزاد) ، استفاده بی رویه از مواد دارویی حاوی ید مثل شربت های اکسپکتورانت، ازدواج فامیلی، احتمال کمبود سلنیوم، احتمال بالا بودن پر کلرات در آب آشامیدن، ابتلا مادر به بیماری هایی مثل مشکلات تیرویید، دیابت، فشارخون بالا در دوران بارداری (پره اکلامپسی)، مصرف بعضی از داروها مثل دوپامین، کورتن، آدرنالین (در نوزاد و مادر )

از مهمترین اهداف ویژه غربالگری نوزادان:غربالگری نوزادان در بدو تولد جهت تشخیص بیماری CH، شناسایی نوزادان مبتلا به بیماری در اوایل تولد، کنترل و درمان نوزادان مبتلا، شناسایی نوزادان مبتلا به افزایش گذرای TSH در اوایل تولد، کنترل و درمان نوزادان مبتلا به افزایش گذرای TSH در صورت نیاز به درمان می باشد.

مهمترین وظایف بهورز و کارشناس مراقب سلامت خانواده و پرسنل غربالگری نوزادان: شناسایی زنان باردار منطقه تحت پوشش، آموزش عموم مردم درباره بیماری کم کاری تیروئید نوزادان و عوارض آن، آموزش زنان باردار در مورد بیماری کم کاری تیروئید و عوارض آن و اهمیت انجام غرالگری نوزادان و تاکید بر لزوم انجام غربالگری نوزاد در سنین 5-3 بعد از تولد، دریافت نتیجه غربالگری از آزمایشگاه غربالگری، فراخوان و ارجاع (نوزادان مشکوک) به (آزمایشگاه منتخب شهرستان) برای انجام آزمایش های تایید تشخیص سرمی در اسرع وقت بر اساس دستورالعمل، فراخوان سریع نوزادانی که نمونه از پاشنه پای آنها، از طرف آزمایشگاه "نامناسب" شناخته شده است برای انجام نمونه گیری مجدد از پاشنه پا ( در کم تر از48 ساعت)، پیگیری نوزادان مشکوک و راهنمایی والدین برای مراجعه فوری (پس از دریافت جواب آزمایشات تایید تشخیص) به اولین پزشک در دسترس، آموزش والدین بیمار بر اساس کتاب والدین و بیماری کم کاری تیروئید (کتاب با جلد صورتی)، ثبت اطلاعات در کارت مراقبت نوزاد بیمار، پیگیری مستمر بیماران و یاد آوری اهمیت مصرف درست دارو و پیروی از دستورات پزشک، انجام آزمایشات هورمونی و ویزیت های مستمر توسط پزشک معالج، همکاری در اجرای پروژه های پژوهشی

با توجه به اهمیت درمان در نوزادان مبتلا به کم کاری تیروئید و عوارض جبران ناپذیر این بیماری، نوزادان مبتلا باید مطابق برنامه زمانی مراقبت از اطفال زیر 6 سال (بر اساس دستورالعمل برنامه کشوری غربالگری بیماری کم کاری تیرویید نوزادان ) پیگیری و ارجاع شود. لازم است که پس از 36 ماهگی و در صورت تایید کم کاری تیروئید دایمی، بیمار تا پایان عمر طبق دستورالعمل پزشک مراقبت و پیگیری شود.

زهرا جهانی فر- کارشناس مبارزه با بیماریهای غیر واگیر-مرکز بهداشت شهدای والفجر شیراز