بیماری دست پا دهان، یک بیماری ویروسی است که توسط ویروس های خانواده انترو ویروس و کوکساکی ویروس ایجاد می شود و خود را به شکل بثورات جلدی در دست ها و پاها و گاهاً سایر نقاط بدن، همراه با ضایعات مخاط دهان نشان می دهد که عمدتا در کودکان شایع است.

راه های انتقال بیماری

انتقال این بیماری به صورت فرد به فرد و از طریق تماس مخاط دهان با ترشحات تنفسی فرد بیمار یا تماس با مایع داخل وزیکول و تاول فرد بیمار است. بیمار مبتلا می تواند ویروس را به مدت شش هفته یا بیشتر از طریق مدفوع دفع کند، ولی انتقال ویروس از طریق ترشحات تنفسی ممکن است تا یک ماه پس از ابتلا طول بکشد کودک مبتلا حدود هفت روز ناقل این بیماری می باشد.

اپیدمیولوژی

این بیماری در سراسر جهان دیده شده است. شیوع آن در مهدکودک ها، مدارس و بخش های بیمارستانی دیده می شود. انتقال بیماری بین اعضای خانواده شایع است. شایع ترین سن ابتلا، سنین شیرخوارگی و در سنین کودکی می باشد هرچند در سن بالاتر نیز گزارش شده است. شایع ترین زمان بروز بیماری فصل تابستان و اوایل پاییز است.

علائم بالینی این بیماری

حدود سه تا پنج روز پس از تماس با ویروس، علایم بیماری بروز می کند.کودکانی که قادر به صحبت کردن نیستند، بیماری را به شکل امتناع از غذا خوردن و تب زیر 38.3 درجه سانتیگراد نشان می دهند. اگر کودک قادر به صحبت کردن باشد، از درد در ناحیه دهان و گلو شکایت دارد. گاهاً درد شکم، تهوع و اسهال نیز دیده می شود.

در معاینه ضایعات دهانی بیشتر روی زبان و مخاط دهان و به طور کمتر شایع روی لثه و کام دیده می شود. اغلب ضایعات روی زبان کوچک و لب و لوزه ها نیز دیده می شوند. این ضایعات قرمز رنگ به وزیکول های تاولی ریزی به قطر یک تا پنج میلی‌متر تبدیل می‌شوند که هاله قرمزی اطراف آن ها را احاطه کرده است.

وزیکول ها به زودی پاره شده و زخم های سطحی با قاعده ای خاکستری، زرد و حاشیه ای قرمز را ایجاد می کنند. ضایعات پوستی غیرچرکی و غیردردناک هستند که در عرض سه تا چهار روز خوب می شوند. این ضایعات پوستی دست؛ سطح پشتی دست ها، انگشتان، نواحی بین انگشتی و کف دست ها و پا؛ سطح پشتی پاها، انگشتان، کناره خارجی پاها و کف و پاشنه پا را درگیر می کنند. همچنین درگیری باسن و قسمت فوقانی ران نیز دیده می شود درگیری صورت و تنه کمتر شایع می باشد.

این بیماری عوارض جدی خاصی ندارد. ندرتاً در صورت ابتلا به سویه های خاصی از انتروویروس ها می تواند بیماری شدیدی ایجاد کند که از طریق اختلال در تغذیه سبب بروز عوارض می شود.

 تشخیص این بیماری به صورت بالینی انجام می شود و نیاز به تست های تشخیصی خاصی نیست، مگر در مواردی که عوارض شدید بیماری بروز کنند.

  سیر بالینی

سیر بیماری دست پا دهان خفیف است و علایم معمولا در عرض هفت تا ده روز بهبود می یابند. به ندرت در صورت ابتلا به سویه های خاصی از انتروویروس علایم شدید دیده می شود.

راه درمان

 درمان بیماری دست پا دهان حمایتی می باشد. نیازی به تجویز داروهای ضد ویروسی نیست و بیماران ندرتاً در صورت بروز عوارض شدید نیازمند بستری هستند. موارد مورد نیاز به بستری شامل عدم توانایی در تغذیه، کم آبی، عوارض عصبی و عوارض قلبی می باشد.

درمان حمایتی شامل تجویز بروفن یا استامینوفن برای کنترل درد و تب می باشد. تجویز ترکیبات موضعی حاوی لیدوکائین خوراکی توصیه نمی شود. همچنین تجویز ترکیبات موضعی دیگر مثل دیفن هیدرامین، کائولین و پکتین توصیه نشده است.

راه های پیشگیری

رعایت بهداشت دست مهم ترین رکن پیشگیری از ابتلا به این بیماری می باشد. سطوح در معرض تماس با ترشحات تنفسی یا گوارشی بیمار مبتلا باید ضد عفونی شوند.  مراقبان کودک مبتلا باید حین و بعد از تعویض پوشک بهداشت دست را رعایت کنند.

استراحت در منزل برای کودکانی که تاول های باز زیادی دارند برای جلوگیری از عفونت پوستی ثانویه یا آبریزش شدید ناشی از ضایعات دهانی دارند ممکن است ضروری باشد. تا زمان اتمام علایم بیماری رعایت احتیاطات تماسی ضروری است./ «علی مختاری» مسوول مبارزه با بیماری های واگیر مرکز بهداشت شهدای والفجر