آیا میدانید احساساتی که انسان تجربه می کند مثل شادی و خشم رفتار را فعال و هدایت می کنند؟

احساساتی که انسان تجربه می کند مثل شادی،خشم و ...رفتار را فعال و هدایت می کنند. هیجان نه تنها مضر نیست بلکه لازمه زندگی است زیرا نمی توانیم هیجان ها را از زندگی دور کنیم، تنها کاری که می توانیم انجام دهیم این است که یا از وقوع آن بکاهیم، یا یاد بگیریم چگونه با آن ها سازگاری (مثل غم) یا مقابله (مثل خشم) داشته باشیم.

پرخاشگری با خشم فرق دارد. خشم یک احساس است اما پرخاشگری یک رفتار است. احساس خشم یک فرد ممکن است برای دیگران قابل مشاهده نباشد اما رفتار پرخاشگرانه برای دیگران قابل مشاهده است. پس اگر خشم در رفتار نشان داده شود، پرخاشگری نامیده می شود.خشم یک هیجان طبیعی است که ارزش بقایی برای ارگانیسم دارد.

عصبانیت برانگیختگی سیستم اعصاب مرکزی ماست در اثر هیجان، خشم و پرخاشگری نمود رفتاری خشم است. در واقع عصبانیت و پرخاشگری پیامد های خشم هستند.

نشانه های خشم:1- نشانه های فیزیکی( افزایش ضربان قلب و فشارخون، گشاد شدن مردمک چشم، منقبض شدن عضلات و ... )، 2- نشانه های شناختی (کاهش تمرکز، اشتغال ذهنی با حرف یا رفتار طرف مقابل، خودگویی منفی مانند سرزنش طرف مقابل و ... )، 3- نشانه های رفتاری( بالا بردن صدا، مشت کردن دست ها، عقب و جلو رفتن)

عواملی که باعث بروز خشم می شوند موارد زیادی وجود دارند که می توانند ما را خشمگین کنند. با توجه به این که انسان ها با یکدیگر تفاوت دارند، عواملی که باعث خشم و عصبانیت آنها می شوند، با هم فرق می کنند. اما همه آن عوامل را می توان در سه دسته جای داد.

 1-عوامل بیرونی : عواملی هستند که در محیط زندگی ما اتفاق می افتند مانند : دیر کردن همسر ، معطل شدن در اتاق انتظار، تحت فشار قرار گرفتن در اتوبوس شلوغ

2- عوامل درونی : عواملی که در درون خودتان هستند: تجربه هایی که در زندگیتان داشته اید. مانند اینکه شاهد پرخاشگری نزدیکان خود به خاطر یک مسئله خاص بوده اید و یاد گرفته اید که خودتان هم در برابر آن مسئله خاص همان رفتارها و واکنش ها را نشان دهید. همسر، همسایه، پدر، فروشنده، رئیس، آموزگار یا هنرپیشه فیلم ها و... شما با مشاهده رفتارهای آنها این رفتار را یاد گرفته اید. یعنی پرخاشگری از طریق یادگیری مشاهده ای 

3- عوامل ذاتی: برخی از افراد به طور ذاتی، آستانه ی تحریک پذیری شان پایین تر است. به عبارت دیگر، زودتر از دیگران از کوره در می روند و عصبانی می شوند.

رفتارهای پرخاشگرانه انواع زیادی دارد ولی می توان آن را به دو دسته تقسیم کرد :

پرخاشگری کلامی : پرخاشگری کلامی به رفتارهایی اطلاق می شود مانند فریاد زدن ، جیغ زدن، هوار کشیدن و...

پرخاشگری غیرکلامی: پرخاشگری غیرکلامی به رفتارهایی مانند : پرت کردن اشیاء، شکستن آنها، حمله ور شدن به کسی یا چیزی، کتک زدن، صدمه زدن و یا شکستن چیزی گفته می شود.

راههای کنترل خشم و تکنیک های مؤثر جهت کنترل خشم :

   1-به دنبال توضیح دیگری بگردید.

وقتی که کسی از ما انتقاد می کند یا به گونه ای عمل می کند که به هنجارها یا انتظارات ما بی حرمتی می شود، این امکان وجود دارد که حواسش پرت باشد یا دچار فشار عصبی روحی باشد، پس قبل از رفتار پرخاشگرانه از طرف مقابل توضیح بخواهید.

2-حواس خود را به چیز دیگر معطوف کنید.

یکی از بهترین راه ها برای کاهش خشم اشتغال به برخی فعالیت ها ی جذاب است.مانند ورزش کردن و مطالعه کردن

3- شوخی و مزاح کنید.

شوخی کردن خشم را کاهش می دهد، زیرا شوخی با خشم مغایرت دارد. یاد گرفتن اینکه به واکنش های مان بخندیم نه تنها به ما کمک می کند که خشم خود را کاهش دهیم. بلکه به ما کمک می کند با دیگران ارتباط بر قرار کنیم و نشان دهیم که نسبت به نامناسب بودن واکنش های مان آگاهیم.

4-ببینید چه چیزی خشم شما را برمی انگیزد.

خاطرات مربوط به خشم خود را یاد داشت کنید ، به این وسیله می توانید بفهمید که چه موقعیتهایی شما را خشمگین می کند. هرگاه به آنچه موجب خشم شما می شود پی ببرید، می توانید برای کنار آمدن با چنین موقعیت هایی برنامه ریزی کنید.

5-با خودتان گفت وگو کنید.

بسیاری از مردم با خودشان گفت وگو می کنند. گفت وگو با خود موجب کاهش خشم در بعضی از افراد می شود.

6- بپذیرد که زندگی همیشه منصفانه نیست.

تا وقتی که نپذیریم جهان بی عیب و نقص نیست ، نسبت به همه چیز و همه کس خشمگین می شویم.

7-یاد بگیرید که مذاکره کنید.

خشم معمولا با تعارض همراه است. یکی ازراه های کاهش خشم شرکت در گفت و گو است. گفت و گو ما را قادرمی سازد تا از نظریات طرف مقابل در مورد موقعیت آگاه شویم. گفت و گو شرایطی برای مذاکره و یافتن راه حل یا سازش فراهم می کند.

از راه های حفظ آرامش: استفاده از تکنیک صندلی خالی، استفاده از کیسه بوکس، استفاده از تکنیک  ترازوی سود و زیان، بکارگیری تکنیک دم و بازدم .

راه هایی جهت کنترل عصبانینت: آرامش خود را حفظ کنیم، مسئله را مشخص نماییم، راه حل های ممکن را بیابیم، بهترین راه را انتخاب نماییم، راه انتخاب شده را اجرا نماییم،  آن را ارزیابی کنیم، در صورت نیاز تغییرات لازم را اعمال نماییم.

جانتاب هادی زاده مسوول واحد بهداشت روان مرکز بهداشت شیراز  - شهدای والفجر